Ratusz (JAROCIN)

Wizytówka miasta. Wybudowany w latach 1799–1804 na miejscu wcześniejszego drewnianego budynku. Otoczony ciekawymi kamienicami z początku XIX wieku. Jarociński ratusz jako jeden z nielicznych posiada arkadowe podcienia. W południe rozbrzmiewa z niego hejnał miasta, skomponowany przez Franciszka Szymankiewicza. W podcieniach mieści się filia Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Jarocin z Jarocińskim Centrum Informacji o Regionie oraz kawiarnia. Ratusz jest siedzibą Rady Miejskiej i Urzędu Stanu Cywilnego, ostatnie piętro zajmuje Muzeum Regionalne.

Kościół parafialny pw. św. Marcina (JAROCIN)

Murowana świątynia w charakterze późnogotyckim. Wzniesiona w XVI wieku. Na zewnętrznej ścianie kaplicy zegar słoneczny oraz zegar wskazówkowy na wieży. Kościół otoczony murem, w którym znajdują się drewniane krużganki, w nich stacje drogi krzyżowej. Wewnątrz dziedzińca barokowa figura św. Wawrzyńca z 1744 r. oraz dwie wydrążone w kamieniu stare kropielnice.

Pałac Radolińskich (JAROCIN)

Wzniesiony w latach 1847-1853 w stylu neogotyku angielskiego, na zlecenie ówczesnego właściciela Jarocina Władysława Radolińskiego. Wielokrotnie przebudowywany, obecny jego wygląd różni się zasadniczo od jego pierwotnej wersji. Wewnątrz zachowały się neogotyckie elementy drewniane oraz zabytkowe drewniane schody. Obecnie w pałacu mieści się Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Jarocin, Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Jarocinie oraz Schronisko Młodzieżowe prowadzone przez Zespół Szkół nr 5.

Skarbczyk (JAROCIN)

Budynek stoi w miejscu dawnej drewnianej wieży. Jak podają źródła na przełomie XIV i XV wieku drewniana budowla została spalona, a w jej miejsce na początku XVI w. wybudowano murowaną wieżę mieszkalną. Obecnie mieści się tu filia Muzeum Regionalnego. Skarbczyk pełni funkcje galerii, jest miejscem organizowania wystaw czasowych.

Ruiny kościoła szpitalnego pw. Św. Ducha (JAROCIN)

Ulokowane w miejskim parku od strony ul. Św. Ducha. Początkowo była to budowla drewniana, która pełniła funkcje kościoła szpitalnego. Świątynia z należącym do niej szpitalem została ufundowana w latach 1428–1437 przez właścicieli majątku w Prusach – Pruskich. Murowana świątynia powstała prawdopodobnie w r. 1516. Od 1833 r. świątynia znajduje się w ruinie. Msze święte są tu odprawiane jedynie okazjonalnie.

Kościół poewangelicki pw. św. Jerzego (JAROCIN)

Powstały w latach 1847–1848, gruntownie odrestaurowany i przebudowany na styl neoromański w 1894 r. W latach 2002-2003 przeprowadzono remont kościoła, a w oknie wieży pojawił się witraż z patronem. Kościół pw. św. Jerzego od II wojny światowej jest świątynią katolicką.

Kościół parafialny pw. Chrystusa Króla (JAROCIN)

Zbudowany w 1930 r. według projektu Stefana Cybichowskiego, duży trójnawowy kościół. Posiada neoklasycystyczne wyposażenie, w 1999 r. dobudo-wano wieżę.

Kościół pw. św. Antoniego (O.O. Franciszkanów) (JAROCIN)

Nowoczesny kościół wybudowany w latach 1976–1979 według projektu Tadeusza Kowalczyka. Zbudowany na planie kwiatu róży, posiada nowoczesną bryłę i zwarty układ wnętrza. Krzyż na wieży sięga wysokości 37 m. Do kościoła przylega klasztor ojców Franciszkanów, który powstał w latach 1976-1981.

Synagoga (JAROCIN)

Kamień węgielny pod jej budowę położył w 1841 r. ówczesny właściciel Jarocina hr. Władysław Radoliński. W okresie okupacji Niemcy przeznaczyli budynek na salę gimnastyczną. Funkcję tę pełnił również po wojnie. Obecnie budynek jest własnością prywatną.

Dworzec kolejowy (JAROCIN)

Wybudowany pod koniec XIX w. Najstarszy zachowany dworzec typu węzłowego w Wielkopolsce. Jeden z pierwszych dworców posiadających oświetlenie elektryczne na tym terenie. Nad oknami malowidła przedstawiające sceny i symbole związane z miastem. Na terenie dworca zabytkowy parowóz z 1951 r., z serii Ol49.

Parowozownia (JAROCIN)

Od 2009 roku Towarzystwo Kolei Wielkopolskiej z siedzibą w Jarocinie, nie chcąc przyglądać się dalszej degradacji obiektów dawnej parowozowni, rozpoczęło prace adaptacyjne niewykorzystywanego przez PKP S.A. terenu do celów wystawienniczych tworząc jednocześnie ekspozycję zgromadzonego przez siebie zabytkowego taboru kolejowego.

W ramach prowadzonych przez stowarzyszenie warsztatów konserwatorskich eksponaty są systematycznie odrestaurowywane. Zgromadzona kolekcja taboru liczy 19 sztuk: lokomotywy spalinowe, parowóz, wagony towarowe i osobowe i nadal się powiększa.

www.parowozownia.jarocin.pl

Park Miejski (JAROCIN)

Jeden z najokazalszych parków w Wielkopolsce. Założony w latach 1840–1850 ma formę parku krajobrazowego o powierzchni ok. 30,3 ha. Zaprojektowany przez Piotra Józefa Lenne, znanego projektanta parków m.in. w Wiedniu, Berlinie i Wrocławiu. Cennym elementem parku jest jego stare zadrzewienie. Znajduje się tu jedna z najdłuższych w Europie alei grabowych oraz wiele drzew o charakterze pomnikowym.

Spichlerz (JAROCIN)

Budynek XIX-wiecznego spichlerza zbożowego zlokalizowanego przy Alei Niepodległości zaadaptowany został na potrzeby muzeum poświęconego historii polskiej muzyki rockowej i jarocińskich festiwali. Spichlerz Polskiego Rocka jest częścią jarocińskiego Muzeum Regionalnego, w którym zgromadzono i udostępniono pamiątki związane z historią polskiego rocka oraz ponad 30-letnią historią Festiwalu Muzyki Rockowej w Jarocinie.
Wystawa ma charakter Multimedialny. Zwiedzający mogą obejrzeć bogatą dokumentację fotograficzną wykonaną podczas kolejnych edycji festiwalu przez profesjonalnych fotografów, amatorów, a także przez funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa. Dostępne są oryginalne nagrania muzyczne i filmowe z koncertów oraz filmy dokumentalne pokazujące fenomen Jarocina. Można tutaj prześledzić historię imprezy na podstawie artykułów zamieszczanych przez lata w prasie lokalnej i ogólnopolskiej. Na potrzeby wystawy powstało ponad 20 kilkunastominutowych filmów prezentujących kolejne edycje festiwalu – od pierwszego, który odbył się w 1980 roku, aż po ostatnie. Pokazują one ewolucję festiwalu i zmieniające się uwarunkowania społeczno-polityczne. Na ekspozycji znajdują się również oryginale plakaty, foldery festiwalowe, karnety i wejściówki, pamiątkowe koszulki znaczki reklamowe oraz setki innych przedmiotów, bez których nie można sobie wyobrazić jarocińskiego festiwalu. Niezwykle cennymi dla fanów rocka eksponatami są pamiątki przekazywane przez polskich muzyków rockowych. Spichlerz jest także miejscem realizacji różnorodnych projektów kulturalnych. Parter budynku pełni rolę gospody muzycznej, gdzie prezentują się młode zespoły.

www.spichlerzpolskiegorocka.pl

Glan (JAROCIN)

Pomnik glana jest wizytówką miasta, nazy-wanego często stolicą polskiego rocka. Instalacja wielkiego glana, czyli kulto-wego buta, stanęła w lipcu 2011r. w centrum Jarocina. Dzieło ma ponad dwa metry wysokości. Glany zdobyły popularność w latach 70. i 80. w Wielkiej Brytanii i związane były z muzyką punkrockową.
W Polsce także noszono wówczas takie obuwie, które "zdobywano" głównie w wojskowych magazynach albo przywożono z Rumunii. Sam pomysł ma swoje źródło w idei festiwalu – glan ma wyrażać bunt i kontestację, z którymi kojarzy się Jarocin dzięki kultowym koncertom rockowym. Rzeźba ma też upamiętniać inicjatorkę całości. Autorką pomysłu jest nieżyjąca już Felicja Pawlicka, która zginęła w 2010 r. w wypadku samochodowym. Jej zamiar zrealizowali Małgorzata Kruk i Jakub Bogatko. Projekt zrealizowała jarocińska Fundacja Ogród Marzeń. Finansowe wsparcie otrzymała z wielkopolskiego urzędu marszałkowskiego oraz od prywatnych sponsorów.

CIELCZA

wieś położona przy trasie Jarocin-Poznań, na grzbietach ostańca morenowego zwanego Pagórem Cielczy. Tutejsza parafia istnieje od 1378 r. Kościół pw. św. Małgorzaty zaprojektowany przez Stanisława Cybichowskiego, wybudowano w latach 1912 – 1913, przy kościele plebania z 1933 r. Przy miejscowej remizie strażackiej figurka św. Floriana ufundowana z okazji 80-lecia straży. Z miejscowością związane jest wiele legend. Według jednej z nich, miejscowość znana była z sabatów czarownic, które odbywały się na skrzyżowaniach dróg w pobliskim lesie.

GOLINA

wieś położona przy drodze w kierunku Wrocławia. Nazwa miejscowości pochodzi od nieuprawnej ziemi w pierwotnej wersji Golinia lub Golenia. We wsi znajdują się ślady osadnictwa z X wieku. Drewniany kościół z drugiej połowy XVII wieku pw. św. Andrzeja. Kryty dachem gontowym z wieżyczką, z prezbiterium nieco węższym od nawy.
Wewnątrz świątyni Polichno-mia z 1935 r. Ołtarz główny z cudownym obrazem Matki Bożej Pocieszenia z XVII w. Obok kościoła drewniana czworoboczna dzwonnica pochodząca z 1750 r. We wsi znajduje się plebania z początku XX wieku, dom parafialny z 1939 r. oraz figurka św. Wawrzyńca z XIXw. Miejscowość znana jest przede wszystkim z haftu nasnuwanego tzw. snutków golińskich. Tradycje snutek golińskich przetrwały dzięki Helenie Moszczeńskiej, żonie ostatniego dziedzica Goliny, do dziś kultywowane przez mieszkanki wsi. We wsi działa zespół folklorystyczny „Goliniacy”.

ŁUSZCZANÓW

wieś położona przy drodze Wilkowyja – Lisew. Pierwsze wzmianki o Łuszczanowie pochodzą z 1305 r. dotyczą one nadania wsi Vczonovo cystersom z Lądu. Zabudowa wsi skupia się głównie wzdłuż jednej ulicy, przy niej ulokowana jest również szkoła istniejąca od 1871 r. W miejscowości możemy spotkać urokliwe kapliczki m.in. św. Wawrzyńca z przełomu XIX i XX w. oraz figurkę Matki Boskiej z Lourdes pochodzącą prawdopodobnie z początków XX w. Najbardziej charakterystycznym elementem zabudowy wsi był wiatrak koźlak z XIX w. Obecnie odremontowany, przeniesiony na teren Szkoły Podstawowej w Łuszczanowie. Gdzie powstaje Centrum Kulturalne z Wiatrakiem – Dom Chleba.

POTARZYCA

wieś położona przy drodze z Ruska do Goliny. Pierwsze ślady ludzkiej bytności na tym terenie datuje się na 4000 tyś. lat p.n.e. Osada pierwszy raz wzmiankowana w 1391 roku. W latach 1403-1458 było to niewielkie miasteczko, które na wyprawę malborską w 1458 roku wystawiło jednego żołnierza. We wsi dwór z przełomu XIX i XX wieku, ostatnio odnowiony, otoczony parkiem. Pośrodku wsi wznosi się kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Barokowy budynek wzniesiono w 1795 roku, w 1880 roku od zachodu dobudowano wieżę.

ROSZKÓW

wieś od XIX należała do dóbr rodziny Radolińskich. Miejscowy kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa pochodzi z 1988 r. Zespół dworski z początków XX wieku. Jest to piętrowy dwór z przyległym do niego parkiem i stawem. Obok pochodzący z przełomu XIX/XX w. spichlerz. Miejscowość najbardziej znana jest z znajdującego się tu sztucznego zbiornika wodnego powstałego w latach 1994–1997. Jest to miejsce idealne dla wędkarzy i ludzi szukających chwil relaksu.

SIEDLEMIN

miejscowość położona na krańcowym odcinku sztucznego zbiornika „Roszków” utworzonego na Lubieszce. Miejscowy kościół pw. św. Mikołaja pochodzi z lat 1846–1848. Kościół otoczony kamiennym murem, na słupach bramy znajdują się dwie figury: Chrystusa i Matki Boskiej. Niedaleko stoi budynek plebani pochodzący z początków XX w. W miejscowości znajduje się późnoklasycystyczny dwór pochodzący prawdopodobnie z 1830 r.

MIESZKÓW

wieś położona przy drodze i linii kolejowej Jarocin - Poznań. Nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od staropolskiego imienia Mieszko lub od wyrazu mieszek. Mieszków od 1777 do 1873 r. posiadał prawa miejskie. Pamiątką po dawnych latach jest zachowany do dziś czworoboczny rynek. Miejscowy kościół pw. św. Wawrzyńca pochodzi z 1767 r. Wyposażenie kościoła głównie rokokowe z II połowy XVIII w. Na ścianie epitafia upamiętniające Ludwika Herstopskiego – założyciela miasta oraz posła Władysława Taczanowskiego. W miejscowości barokowy dworek z II połowy XVIII w. Na rynku pomnik gen. St. Taczaka pierwszego dowódcy Powstania Wielkopolskiego.

RADLIN

wieś położona przy drodze kolejowej Jarocin - Gniezno. Nazwa miejscowości pochodzi od słowa „Radło”. Od XVI w. w posiadaniu rodu Opalińskich, którzy wznieśli tu okazały pałac. Dziś po dawnej budowli pozostały jedynie ruiny. Przy ruinach w dawnym pałacowym ogrodzie znajduje się cmentarz parafialny. Po drugiej stronie ulicy kościół parafialny pw. św. Walentego wybudowany w latach 1686-1688. Przy nim kaplica renesansowa pw. Matki Bożej Karmelitańskiej wraz z nagrobkiem Jerzego Opalińskiego – Kanclerza Wielkiego Koronnego. Stojąca obok kościoła drewniana dzwonnica pochodzi z XIX w. Z Radlinem i jej właścicielami związanych jest wiele miejscowych legend. Jedna z nich mówi o tunelu łączącym miejscowy pałac z kościołem.

TARCE

wieś położona przy drodze Jarocin - Konin. Pierwotna nazwa wsi to Tarszice, dzisiejsza nazwa utrwaliła się w XVII/XVIII w. Tarce od 1866 r. były własnością rodziny Ostrorogów Gorzeńskich, następnymi właścicielami była rodzina Skarżyńskich. W miejscowym parku eklektyczny pałac z 1871 r. W pobliskim lesie liczne stawy, źródełko. Obok niego kopia figurki Matki Boskiej z Lourdes ufundowana w 1920 r. przez Anielę z Biegańskich, Gorzeńską – Ostrorożynę. Z miejscowością związanych jest wiele legend i podań m.in. o straszącym w pałacu duchu kucharza, krążącej po parku w ciemnościach karecie. W parku przy stawach znajduje się „Darz Bór” – miejsce wyznaczone na biwakowanie. Przy drodze na Kadziak mieści się leśniczówka, przy niej ustawiono pamiątkowy kamień zmarłych członków miejscowego koła łowieckiego. W przysiółku Tarce Osiedle wybudowano nową kaplice pw. Miłosierdzia Bożego.

www.palac-tarce.pl

WILKOWYJA

miejscowość położona przy drodze Jarocin-Żerków nad rzeką Lutynia. Neogotycki kościół pw. św. Wojciecha wybudowany w 1855 r. Przy kościele znajduje się kapliczka z figurką św. Barbary z początku XIX w. Obok, w parku plebania z 1921 r. z czterokolumnowym gankiem. Dawny młyn, dziś własność prywatna, opisany został w opowiadaniu J. Iwaszkiewicza „Młyn nad Lutynią”. W miejscowości dwa żelbetonowe mosty z 1914 r. Według legend miał tędy przechodzić w drodze do Gniezna św. Wojciech, który zatrzymał się tu na nocleg. Podczas jego pobytu dało się tu słyszeć wycie wilków, po tym zdarzeniu miała powstać nazwa wsi.

WITASZYCE

wieś położona przy drodze Jarocin - Kalisz. Nazwa miejscowości prawdopodobnie pochodzi od imienia Witasz. We wsi dwa kościoły: pw. św. Trójcy z 1808 r. z drewnianą dzwonnicą oraz parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z 1928 r. Przy głównej drodze w parku krajobrazowym pałac z 1899 r., w którym obecnie mieści się hotel oraz dawny dwór, w nim Muzeum Dwóch Imperiów: epoki napoleońskiej i sagi Star Wars.

www.palacwitaszyce.com.pl

ZAKRZEW

wieś znana od 1399 roku. Powstała na gruntach sąsiedniej wsi Prusy. W 1855 roku zakupili Cohnowie, potem znalazł się w posiadaniu Carstów i Draheimów. W parku pałac z 1886 roku, neorenesansowy, w stylu królowej Anny, z elewacjami z nietynkowanych klinkierowych cegieł i dekoracjami wykonanymi w jasnym tynku. Po 1948 roku budynek przejął Dom Matki i Dziecka, później przekształco-ny w Dom Pomocy Społecznej. W płn. części parku znajduje się staw oraz głaz poświęcony dawnemu właścicielowi ma-jątku, berlińskiemu bankierowi Eli Carstowi (1850-1919).

CEREKWICA

wieś położona 13 km. na południowy zachód od Jarocina, przy szosie Jaraczewo – Rusko, nad Obrą. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1397 roku. Było to gniazdo rodowe Cerekwickich herbu Zaremba. Kolejnymi właścicielami byli m.in. Sośniccy, Bojanowscy i Czapscy. W parku pałac późnoklasycystyczny z 1876 roku. Od 1892 roku mieścił się tam ośrodek dla moralnie zaniedbanych dzieci. We wrześniu 1939 roku,
w budynkach dawnego zakładu opiekuńczego dla młodzieży, hitlerowscy zorganizowali obóz przejściowy dla wysiedlanej ludności polskiej szczególnie ziemiaństwa. Więziono tam ok. 270 osób.

GOLA

wieś położona 3 km na zachód od Jaraczewa. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1400 roku. We wsi znajduje się park z dwoma stawami oraz dawnym dworem z 2 połowy XIX wieku. Obecnie mieści się w nim szkoła. Na skraju lasu obok osiedla Gola w 2003 roku odkryto kurhan sprzed 4 tys. lat i cmentarzysko grobów po-pielnicowych sprzed 2 tys. lat.

GÓRA

wieś położona przy szosie do Leszna. Ulokowana u podnóża i na stoku północnej krawędzi Wysoczyzny Kaliskiej. W miejscowości późno-klasycystyczny kościół pw. Wniebowzięcia NMP z lat 1817–1830 oraz neorenesansowy pałac z 1877-1878. Wokół pałacu park krajobrazowy o powierzchni 1,5 ha założony w połowie XVIII wieku. Przy parku dawne zabudowania folwarczne ze spichlerzem z 1840 r. Od 2010 r. przy filii Biblioteki Publicznej Gminy Jaraczewo działa Izba Regionalna, która gromadzi pamiątki z życia mieszkańców regionu. Odbywają się tu czasowe wystawy np. „Jaraczewscy Powstańcy Wielkopolscy”.

JARACZEWO

wieś ulokowana nad rzeką Obrą. Późnoklasycystyczny kościół pw. św. Marii Magdaleny z 1843 r. oraz plebania z XIX wieku. Wewnątrz kościoła XIX-wieczny marmurowy nagrobek Józefa i Eleonory Jaraczewskich. Przy prawym brzegu Obry znajduje się zespół dworski Chytrów. W jego skład wchodzi: parterowy dwór z 1813 r., nakryty dachem naczółkowym, z nowszym piętrowym skrzydłem oraz gankiem, zabudowania folwarczne, w tym gorzelnia, stajnia z 1830 r., oraz spichlerz zbożowy z 1880 r. Obok dworu znajduje się park krajobrazowy nazwany imieniem Powstańców Wielkopolskich. Neoromański budynek dawnej synagogi pochodzący z XIX wieku, dziś zaadoptowany na pomieszczenia miejscowego Ośrodka Kultury. Obok GOK-u znajduje się trzykondygnacyjny młyn z początków XX wieku, ze starszą kamienno - ceglaną częścią magazynową z 1883 r. Niedaleko wsi znajduje się pomnik upamiętniający amerykańskich lotników, którzy rozbili się tu w 1945 r.

ŁOWĘCICE

wieś nad rzeką Obrą. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1382 roku. Należała do dóbr cerekwickich. W końcu XIX wieku powstała tam niemiecka wieś kolonizacyjna. Wybudowano dla niej kościół ewangelicki w niedalekiej Porębie. Na prawym brzegu Obry znajdują się pozostałości parku dworskiego otaczające pałacyk z 2 połowy XIX wieku. W Łowęcicach urodził się błogosławiony Grzegorz Bolesław Frąckowiak, werbista, stracony w 1942 roku w Dreźnie za działalność konspiracyjną.

NOSKÓW

wieś wzmiankowana już w 1371 roku. Nazwa od nazwiska właścicieli Noskowskich herbu Zaremba. Kościół tutejszy istniał już na przełomie XIV i XV wieku. Obecny pw. Świętej Trójcy w 1749 roku z fundacji Józefa Dobrzyckiego. Przebudowany w 1927 roku wg projektu Stefana Cybichowskiego. Wnętrze kościoła posiada bogate wyposażenie sięgające czasów średniowiecza. W sąsiedztwie drewniana dzwonnica z XVIII wieku, plebania z 1842 roku oraz dom parafialny z okresu międzywojennego.

PANIENKA

wieś w gminie Jaraczewo. Pierwsza wzmianka informująca o miejscowej parafii pochodzi z 1390 roku. Ówcześnie należała do Gorazdowskich herbu Zaremba. W najwyższej części wsi wznosi się drewniany kościół pw. Najświętszego Imienia Jezus. Wzniesiony w 1787 roku z fundacji Izabeli z Mycielskich Gajewskiej. We wnętrzu wyposażenie z XVI i XVII wieku. Przy kościele znajduje się klasycystyczna plebania oraz kapliczka z 1946 roku z tablicą ku czci 18 ofiar II wojny światowej.

RUSKO

wieś położona na południowy zachód od Jarocina przy szosie do Pogorzeli. Nazwa wsi wywodzi się od rudy darniowej. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1392 roku. Właścicielami wsi byli m.in. Zarembowie, Suchorzewscy, Objezierscy i Czarneccy. Miejscowy kościół o ciekawej konstrukcji szachulcowej pochodzi z 1833 roku. W trakcie generalnego remontu w 1913 roku odbudowano kruchtę i kaplicę od strony północnej. Wnętrze kościoła zdominowane przez wystrój barokowy. Wschodni kraniec wsi zajmuje park krajobrazowy, który otacza wybudowany w latach 1873-1875 pałac rodziny Czarneckich.

KOTLIN

Wieś położona nad rzeką Kotlinką. Pierwszy raz wymieniana w dokumentach w 1397 r. Odnaleziono również ślady osadnictwa pochodzące z VI w. p.n.e. Neogotycki kościół pw. Kazimierza z 1858 r. otoczony okazałymi lipami. Na terenie parku po-dworskiego, który zajmuje powierzchnię 4 ha, szachulco-wy dwór z polowy XVII w. - należał on do rodu Ogończyków, obok spichlerz. Przy drodze Poznań - Katowice pomnik poświęcony ofiarom II wojny światowej.

KURCEW

Wieś położona przy drodze Sławoszew-Pleszew. Miejscowość wzmiankowana w 1434 roku. W XIX wieku majątek obejmował 1442 morgi. Od 1903 roku właścicielem Kurcewa został Władysław Grabski, zasłużony działacz niepodle-głościowy, po odzyskaniu niepodległości poseł na sejm i senator. We wsi znajduje się ruina pałacu, zapewne wzniesionego w II połowie XIX wieku, otoczona zaniedbanym parkiem.

ORPISZEWEK

Wieś położona przy szosie Kotlin-Suchorzew. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1411 roku. Majątek należał m.in. do Suchorzewskich, Rudnickich, Centkowskich. W 1884 roku kupiony przez Rychłowskich. We wsi zaniedbany park z pocz. XIX wieku z zachowaną starą bramą wjazdową. Na skraju parku znajduje się piętrowy dwór neoklasycystyczny z przełomu XIX i XX wieku, zbudowany w stylu neorenesansu włoskiego, obecnie w kiepskiej kondycji.

MAGNUSZEWICE

Wieś położona przy drodze z Zakrzewa do Kotlina. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1389r. Była gniazdem rodziny Magnuszewskich. We wsi drewniany kościół pw. Św. Barbary, wybudowany w latach 1751-1754. Wnętrze barokowe z ciekawym ołtarzem głównym i dwoma ołtarzami bocznymi z końca XVIII w. Przy kościele dzwonnica drewniana z 1816 r. Na północny zachód od kościoła dwór z początku XIX w. z resztkami parku, w którym znajduje się kilka pomnikowych okazów dębów.

RACENDÓW

SŁAWOSZEW

Wieś położona przy szosie Kotlin-Dobieszczyzna. W XIV i XV wieku właścicielami wsi byli Zarembowie Sławoszewscy. Kolejnymi właścicielami byli m.in. Opalińscy i Taczanowscy. Drewniany kościół pw. św. Zofii z ok. 1717 r., z wieżą o barokowym hełmie. Wyposażenie kościoła ma barokowy charakter. Obok kościoła drewniana dzwonnica oraz okazałe dęby – jedne z pierwszych pomników przyrody na terenie gminy Kotlin. Niedaleko kościoła pozostałość po dawnym majątku Parzew, dany dwór z pierwszej połowy XIX wieku oraz ślady po nieistniejącym już parku.

TWARDÓW

Wieś położona na prawym brzegu Lutyni, przy dawnej linii kolei wąskotorowej Witaszyce – Zagórów. Dawna wieś rycerska z własnym herbem „ogończyk” (obecnie herb Gminy Kotlin). W pobliżu kościoła figurka Matki Bożej z wieńcem 12 gwiazd nad głową. Kościół neoromański pw. św. Piotra i Pawła z 1895 r. Pałac z drugiej połowy XIX wieku, niedawno odremontowany, przy nim pozostałości dawnego parku, który swym zasięgiem obejmował obszar 3,4 ha. W nim wiele dębów o pomnikowych rozmiarach.

BRZÓSTKÓW

Położony u podnóża wzgórza Wału Żerkowskiego i Pradoliny Warciańsko – Odrzańskiej. Nazwa pochodzi od staropolskiej nazwy wiązu górskiego – brzostu. Przy głównej drodze w kierunku Śmiełów – Żerków dawne pozostałości po kolejce wąskotorowej, odgałęzienie witaszyckiej kolejki wąskotorowej działającej w latach 1911 – 1979.

Zespół dworski z drugiej połowy XVIII w.

obszerny parterowy budynek mieszkalny, nakryty dachem łamanym w stylu klasycystycznym. Przy dworze park o powierzchni 5,45 ha ze stawem. W sąsiedztwie znajdował się niegdyś folwark, pozostałością po nim jest dawny spichlerz.

DOBIESZCZYZNA

Wieś w gminie Żerków. Dawniej składała się z miejscowości Lubina Wielka oraz przysiółka Glinki. Znajduje się tu XIX wieczny dwór wybudowany przez rodzinę Kirsteinów. Po II wojnie światowej został przejęty przez Siostry Salezjanki, które stworzyły w nim sierociniec. Wokół dworu ładnie utrzymany park.

LGÓW

Wieś położona u podnóża Wału Żerkowskiego. Nazwa miejscowości pochodzi prawdopodobnie od mieszkającego tu dawniej Lga lub Łga. Zabytkowy drewniany kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny z XVII wieku, jedno-nawowy z prezbiterium większym od nawy, z dobudo-wanymi później odbiegającymi od całości elementami mu-rowanymi - kaplicą grobową Gorzeńskich z XIX wieku oraz kruchtą. Na dachu kościołka znajduje się charakterystyczna barokowa wieżyczka. Wyposażenie kościoła jednolite, w stylu późnorenesansowym, pochodzące z pierwszej połowy XVII w. Obok kościoła grób rodzinny, w którym pochowano Zbigniewa Ostroga – Gorzeńskiego z Tarzec. Na terenach przykościelnych figurka Matki Boskiej. Pozostałością po dawnym zespole dworskim Gorzeńskich są resztki parku krajobrazowego o powierzchni 0,6 ha z lipami o obwodzie dochodzącym do 480 m. We wsi znajdują się resztki nasypów oraz mostek, pozostałości po prowadzącym tu z Przybysławia odgałęzieniu witaszyckiej kolejki wąskotorowej.

KOMORZE PRZYBYSŁAWSKIE

Wieś wzmiankowana w 1360 roku. Zachowały się informacje, jakoby w 1331 doszło w okolicach Komorza do bitwy oddziałów Wincentego z Szamotuł sprzymierzonego z Krzyżakami z siłami wiernymi Władysławowi Łokietkowi. Wedle tradycji w Komorzu miał przebywać Adam Mickiewicz, chcący dołączyć do powstania listopadowego. Wieś od połowy XVIII wieku należała do Skórzewskich. W latach międzywojennych gościł tutaj Wojciech Kossak. W nieco zaniedbanym parku krajobrazowym wznosi się dwór z XIX wieku. Od zachodu znajdują się zabudowania folwarczne z gorzelnią.

KRETKÓW

Wieś położona w pobliżu lewego brzegu Prosny. We wsi kościół pw. Wszystkich Świętych wybudowany na przełomie XVIII/XIX w. z wieżą zwieńczoną hełmem w kształcie obelisku. Pałac neoklasycystyczny wybudowany w XIX w. ulokowany w parku o powierzchni około 5,4 ha. W parku wiele drzew o charakterze pomnikowym.

POGORZELICA

Wieś wzmiankowana w 1187 roku jako dobra przejęte przez Joannitów z rąk książęcych. W 1253 roku odbyło się tu spotkanie książąt Przemysława II i Bolesława Pobożnego wraz z dostojnikami kościelnymi w sprawie zagwarantowania Bolesławowi dzielnicy gnieźnieńsko-kaliskiej. W XIX wieku ważny punkt celny na szlaku wodnym na Warcie. Zmarginalizowany w skutek rozwoju kolejnictwa. We wsi neogotycki kościół z końca XIX wieku. W sąsiedztwie pozostałości dawnego folwarku.

ŚMIEŁÓW

Położony na lewym brzegu Lutyni, na terenie Żerkowsko–Czeszewskiego Parku Krajobrazowego. Śmiełów znany jest głównie z klasy-cystycznego pałacu. Pałac został wybudowany w 1797 r. dla rodziny Gorzeńskich. W pałacu w 1831 r. przebywał Adam Mickiewicz. Przed wojną działał tu ośrodek wczasowy, podczas wojny pałac przejęli Niemcy, następnie znajdowały się tu pomieszczenia pracownicze. W 1975 r. otwarto w nim Muzeum im. Adama Mickiewicza, będące oddziałem Muzeum Narodowego w Poznaniu. Przy pałacu znajduje się park w stylu angielskim o powierzchni 12 ha. Został on zaprojektowany na przełomie XVIII i XIX wieku. W parku liczne gatunki drzew i krzewów, ogródek Zosi – z rzeźbą „Żniwiarka”. Obok pałacu zespół dawnych zabudowań folwarcznych zaprojektowanych przez twórcę pałacu Stanisława Zawadzkiego: stajnia, spichlerz i gorzelnia. Niedaleko znajduje się kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej. Przy drodze w kierunku Pyzdr za mostem na Lutyni, pięć pomnikowych dębów oraz głaz z tablicą poświęconą Mickiewiczowi, w formie otwartej księgi. W śmiełowskim pałacu gościli również Henryk Sienkiewicz, Władysław Tatarkiewicz, Ignacy Paderewski, gen. Józef Haller.

www.smielow.com.pl

ŻERKÓW

Niewielkie miasteczko położone wśród wzgórz polodowcowego wału żerkowskiego, z najwyższym jego wzniesieniem – Łysą Górą 161 m n.p.m. Urozmaicone ukształtowanie terenu sprawiło że tereny te określa się mianem „polskiej Szwajcarii”. Nazwa miasta pochodzi od staropolskiego imienia Żyrek. Największy rozwój miasta przypadał na lata funkcjonowania szlaku Bursztynowego. Kościół pw. św. Stanisława Biskupa istniejący od XII wieku, przebudowany na barokowy budynek w latach 1710 – 1718 z fundacji Macieja Radomickiego. Jest to świątynia jednonawowa, we wnętrzu trzy drewniane rokokowe ołtarze. Na szczycie wzgórza rozlokowany cmentarz parafialny z kaplicą Św. Krzyża z 1708 r.

Niedaleko za szkołą znajduje się charakterystyczna żelbetonowa wieża przekaźnikowa, widoczna z okolicznych miejscowości. Do parku, którego powierzchnia zajmuje 3,6 ha wprowadza trójarkadowa brama wjazdowa z początków XVIII wieku. Pałac został rozebrany w latach 1941 -1942. Przy ulicy Kościelnej budynek dawnej poczty konnej z przełomu XVII i XIX wieku, kryty dachem naczółkowym. Przy drodze w kierunku Śmiełowa neobarokowy kościół ewangelicki z początków XX wieku.